باسمه تعالی

نوآوری در راهکارهای تبلیغی مباحث مهدویّت در جامعه و جهان معاصر

«وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبورِ من بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الاَرْضَ يَرِثُها عبادِیَ الصّالِحونَ»¹

و ما بعد از تورات زبور داوود را نوشتيم كه البتّه بندگان نيكوكار من، مُلك زمين را وارث خواهند شد.

آري مصلح حقيقي خواهد آمد و سايه حكومت عدل و امن خود را بر سراسر جهان خواهد افشاند و جهان را از خمود و خيانت و ظلمت خواهد رهاند.

    كيست كه دلش براي زندگي در يك محيط و فضاي پر از صلح و صفا و امنيّت نتپد و مرغ روحش جهت پرواز در آن ديار مصفّا و مبّري از هر تيرگي و ظلمت اوج نگيرد؟ كيست كه نخواهد تحت سرپرستي و پيشوايي آن انسان كامل و آن پناهگاه مظلومان و بيچارگان به سر نبرد و تحت اطاعت چنان حكومت عادلانه و نوراني در نيايد؟ كدام انسان منتظري است كه پرنده دلش براي نغمه سرايي بر روي شاخسار با طراوت درخت بوستان سبز و خرّم اسلام به هنگام حكومت و امامت و سلطنت جهاني آن مصلح حقيقي و آن نجات دهنده انسانها پر نزند؟

    لذا اعتقاد به وجود يك مصلح مقتدر و معصوم براي آينده جهان جهت ايجاد حكومت عادلانه اسلامي و پر كردن زمين به عدل و داد از امور روشن و بديهي و مسلّم بوده و هست؛ به عبارت روشن تر خداوند متعال  از روز ازل مقدّر فرموده كه در آخرالزّمان يك رهبر و پيشواي برجسته و كامل از دودمان رسول اكرم و از گلزار حضرت فاطمه (س) و اميرالمؤمنين(ع) و از گلشن امام عسكري (ع) و نرجس (س) به قدرتش بايد قيام كند و جهان پر از آشوب را منظّم و آرام سازد و به اميد و آرزوي همه ی پيامبران و پيشوايان لباس تحقّق بپوشاند و روح و دم مهدوي در كالبد فسردۀ جهان و جهانيان بدمد و عالم مرده را با اين نفس حيات بخش آسمانيش زنده كند كه در قرآن كريم وعده فرموده است:²

    «اِعْلَموا اَنَّ اللهَ يُحي ِ الاَرضَ بَعْدَ مَوتِها قَدْ بَيَّنّا لكم الاياتِ لَعَلّكُمْ تَعقِلونَ»³

بدانيد كه زمين را خدا پس از مرگ (خزان) زنده مي گرداند و آيات و ادلّه خود را براي شما بيان كرديم تا مگر فكر و عقل را كار بنديد.

امام باقر (ع) در ذيل اين آيه فرمود: «خداوند بلند مرتبه زمين را به وجود قائم بعد از اينكه به كفر و جور مرده و افسرده شد، زنده و احيا مي كند.

مژده اي دل كه مسيحا نفسي مي آيد          كه ز انفاس خوشش بوي كسي مي آيد

وقتي كه انسان مي خواند و مي شنود كه در آينده نزديك بي ديني از بين مي رود و فساد و ظلم ريشه كن مي گردد و به لطف و قدرت پروردگار مهربان، صلح و صفا و عدالت در سايه رهبري و زعامت پيشوايي معصوم و مقتدر، در پهنه زمين مستقر
مي شود، وحدت و همبستگي جاي افتراق و اختلاف را مي گيرد، عفريت ظلم و جور نابود شده، فرشته ايمان و توحيد در آسمان و فضاي آن زمان به پرواز در مي آيد و بشر در تمام شؤون زندگي معتدل مي گردد، فوق العاده مسرور و خوشحال شده مرغ روحش اوج گرفته، اميد و آرزويش زنده مي شود و از خداي خود مي خواهد هر چه زودتر آن زمان درخشان را برساند تا بتواند مدّتي را در سايه چنين حكومت نوراني و چنان رهبر آسماني با سعادت كامل و آرامش روحي به سر برد.

    مولاي متّقيان مي فرمايد: «اِنتظِروا الفرجَ و لا تيأسوا من روحِ الله فانّ احبَّ الاعمالِ الي الله عزّوَجَلَّ اِنتظارُ الفرجِ» يعني : در انتظار يك زندگي فرح انگيز معنوي (كه با ظهور و فرج امام عصر (عج) حاصل  مي شود) باشيد و از رحمت خدا نااميد مشويد زيرا كه بهترين و محبوبترين اعمال پيش خداوند متعال انتظار فرج مي باشد.⁴

اميد و آرزوي تحقّق اين نويد كلّي جهاني انساني، در زبان روايات اسلامي، «انتظار فرج» خوانده شده است و عبادت ـ بلكه افضل عبادات ـ شمرده شده است. اصل انتظار فرج از يك اصل كلّي اسلامي و قرآني ديگر استنتاج مي شود و آن اصل «حرمت يأس از روح الله» است. مردم مؤمن به عنايات الهي، هرگز و در هيچ شرايطي اميد خويش را از دست نمي دهند و تسليم يأس و نااميدي و بيهوده گرايي
نمي گردند. چيزي كه هست اين انتظار فرج و اين عدم يأس از روح الله در مورد يك عنايت عمومي و بشري است، نه شخصي يا گروهي؛ و به علاوه توأم است با نويدهاي خاص و مشخص كه به آن قطعيّت داده است.⁵

نعمت امنيّت يكي از مهم ترين  نعمت هاي الهي است. در ميان گونه هاي متنوّع امنيّت، مانند امنيّت نظامي، امنيّت قضايي، امنيّت اقتصادي و ... بدون شك امنيّت رواني از بالاترين درجه ي اهميت برخوردار است. زيرا در صورت فقدان امنيّت رواني، فرد دچار يأس فلج كننده اي خواهد شد كه او را مستأصل مي سازد.

بنابراين، منبع تأمين تعادل روحي و امنيّت رواني افراد يك جامعه و تداوم حيات با نشاط يك امّت، ارزشمندترين سرمايه ي آن جامعه محسوب مي شود كه پي جويي آرمان هاي امّت را امكان پذير مي سازد.

بر اين پايه، «منجي موعود» در پهنه ي جغرافياي جهان اسلام، بلكه در گستره ي جهاني جبهه ي مستضعفان ستم ديده ي تاريخ ما ارجمندترين سرمايه ي معنوي مبارزان خداجو و عدالت خواه است. امام مهدي (عج) منبع جوشان و بي پايان توليد انرژي رواني است كه سنگربانان جبهه ي حق با اتّصال بدان، به بازسازي و تقويت انگيزه و اراده ي خويش مي پردازند تا تداوم بخش اين پايداري نستوهانه باشند.

از آنجا كه اين بُعد وجود مقدّس حضرت و توجّه خود آگاهانه و تفصيلي امّت بدان، پيامدهاي بس مبارك و مهمّي به دنبال دارد، به گونه اي كه در خط مشي مبارزاتي جبهه ي حق، نقش كليدي و منحصر به فردي به آن مي بخشد، بايد گفت كه بر اساس گزاره هاي قرآني، جبهه ي حق در طول تاريخ همواره در اقليّت بوده است و پويندگان راه باطل بيش از حق پويان و خداجويان بوده اند؛ چنانچه در آيات 101 و 102 سوره اعراف مي فرمايد :

«اين شهرهاست كه برخي از خبرهاي آن را بر تو حكايت مي كنيم. در حقيقت پيامبران دلايل روشن برايشان آوردند، اين گونه خدا بر دلهاي كافران مهر مي زند و در بيشتر آنان عهدي استوار نيافتيم و بيشترشان را جدّاً نافرمان يافتيم».

با توجّه به آیه ی شریفه ی پنجم سوره ی مبارکه ی قصص که می فرماید : «و نُریدُ اَن نَمُنَّ علی الّذینَ استُضعِفوا فی الارض و نجعَلَهُم ائمّةً و نَجعَلَهم الوارثین»

«و می خواستیم بر مستضعفان منّت نهیم و آنان را پیشوایان مردم گردانیم و ایشان را وارث زمین کنیم» و در نظر داشتن آیه ی شریفه ی پنجاه و پنجم سوره مبارکه ی نور که می فرماید : «خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده اند و کارهای شایسته کرده اند، وعده داده است که آنان را در این سرزمین جانشین گرداند، همچنان که کسانی را که پیش از آنان بودند نیز جانشین گرداند؛ و دین پسندیده ی آنان را بر
همه ی ادیان تسلّط دهد و بعد از بیمناکیشان بر آنان امن و امان ببخشد تا مرا بپرستند و چیزی را شریک من قرار ندهند؛ و هر کسی که بعد از این کفر ورزد، اینانند که نافرمانند».

اين مطلب به روشني فهميده مي شود كه صلحا و مؤمنان حقيقي همواره در طول تاريخ به وسيله متفرّعان هواپرست و مترفان مستكبري كه اهرمهاي اقتصادي و ابزارهاي سياسي و نظامي را در دست دارند، به استضعاف كشيده مي شوند. در شرايط ناعادلانه ي نبرد بي پايان جبهه ي حق و باطل، و در وضعيت شكننده ي اقليّت عدّي و حزب خدا جويان، تنها عامل پايداري بخش و استقامت زا، براي اهل حق «اميد» به نصرت و وعده هاي الهي است كه فرمود: «فإنَّ حزبَ اللهِ هُمُ الغالبون».

اگر پيكارگران موحّد و ظلم ستيز، عنصر توان بخش و انرژي زاي «اميد» را از صحنه محاسبات خود حذف كنند، انگيزه اي براي ادامه ي اين جهاد مقدّس نخواهند داشت زيرا پافشاري را در مسيري كه به شكست منتهي مي شود، غير عقلاني مي يابند.

به راستي چرا خداوند حكيم در سوره ی يوسف آيه 87 مي فرمايد :

«اِنّهُ لايایئَسُ مِن الله اِلّا القومُ الكافرونَ» چون يأس و نااميدي بزرگترين مسلخي است كه ابليس براي ذبح كردن همه ي حيثيّت ها و فضيلت هاي انساني، فراراه آدمي تعبيه كرده است. «نااميدي» يعني وداع گفتن با بهانه و سِرّالاسرار آفرينش آدمي كه همان پيمودن چرخه تكامل است، «نااميدي» يعني شكستن نردبان معراج، «نااميدي»   يعني از پاي درآوردن كفشهاي سلوك الي الله، «نااميدي» يعني قبول شكست.

آري «اميد» پيروزي آخرين است و«نااميدي» هزيمت آور. «اميد» زرهي است كه هر كس آن را در بر كند، رويين تن مي گردد و يأس پاشنه «آشيلي» است كه هر كس گرفتارش شود، سرنگون خواهد شد. جبران خليل جبران از زبان همه ي انسانها به خويشتن خود چنين خطاب مي كند :

اي من، اگر اميد نداشتم، هرگز به آهنگي كه روزگار مي نوازد، گوش نمي سپردم، بلكه از هم اكنون ادامه ي حياتم را قطع، و نمايش وجودم را در عرصه ي هستي به رازي پنهاني تبديل مي كردم كه گورها آن را بپوشانند ... چه تنگ است روزگار آدمي اگر گشايش اميد نباشد.

نكته حايز اهميّت اين است كه هر چند «بايستگي اميدواري و اجتناب از يأس و نااميدي» اصلي كلّي، يقيني و كاملاً روشن و قابل پذيرش است، ليكن چيزي اصيل و حقيقي و دست نيافتني بايد كه بتوان بدان دل بست و اميد ورزيد. تا متعلّق اميد، امري حقيقي و غير موهوم نباشد، اميدي ريشه دار و اعتماد آفرين در دل يك فرد يا جامعه جوانه نمي زند و سايه گستر نمي شود، تا دريچه اي به سوي نور در شبستان تاريك جان يك امّت يافت نشود، لزوم اميدوار بودن، نور اميد را به جان وي نمي تابد. چلچراغ اميد، دهليزهاي بي فروغ آن قلبي را آذين  مي كند كه گذرگاه مشعل داري از تبار نور باشد؛ گذرگاه مردي كه «قبسي» از «زيت مضيء» و نور ذاتي وجودش را براي برافروختن شمع هاي چلچراغ اميد، هديه آورده باشد. گرماي جان بخش اميد،
يخ هاي اندام كرخت شده ي آن سايه نشيناني را ذوب خواهد كرد كه در سپهر اقبالشان، آفتابي عالم تاب در پي نقاب ابرها، رخ نهان كرده باشد.

    آرمان تشكيل حكومتي عدل پرور و فضيلت گستر و تحقّق جامعه اي
شرافت پرور و حق محور، انديشمندان زيادي را به آن داشته كه به طراحي مدل آن شهر طلايي و مدنيّت مشعشع و ايده آل بپردازند و جامعه بشري را بدان بشارت دهند يا براي نيل به آن تشويق كنند.

افلاطون نقشه اتوپيا را تهيّه كرد.

ابونصر فارابي تابلوي «مدينه ي آفتاب» یا کشور خورشید را طرّاحی كرد.

تاس مور «بهشت زميني» را نويد داد.

و كارل ماركس «جامعه ي بي طبقه» را وعده گاه آخرين منزل تاريخ دانست. باري قاطبه ي انسان ها كه فطرت تكامل جو و كمال طلبشان، آنان را از وضع نامطلوب كنوني حاكم بر جوامع بشري گريزان ساخته، به نيك شهري مي انديشند كه بستر مناسبي را براي شكوفايي گرايش هاي عميق فطري آدمي و رشد فضايل ناب انساني فراهم سازد كه برخي از متفكّران بر اساس نظام ارزشي مورد نظرشان به توصيف آن نيز پرداخته اند، امّا نكته ي در خور توجّه و مسأله ي اساسي و حياتي اين است كه هيچ يك از ايشان، راهكارهاي عملي و تضمين شده جهت برون رفت از حالت نابسامان مستقر و رسيدن به وضعيت مطلوب ارايه نكرده اند.

    دغدغه هاي بنيادين در هر طرح پيشنهادي و سياست راهبردي براي نيل به تحوّل و دگرديسي همه جانبه ي نهادهاي مدني و ساختار جوامع كنوني و دست يابي به تمدّن بالنده ي آرماني، «براي ضمانت اجرايي» است. ريشه ي بحران اينجاست كه لازمه ي ايجاد حكومت و جامعه ي قسط پرور و حق محور،  برچيدن بساط ظلم هاي رسمي و غير رسمي و حق كشي هاي قانوني و غير قانوني و براندازي همه ي حاكميت هاي جائرانه و ريشه كن كردن همه ي اقسام استعمار و استثمار و استخدام (با مفهومي كه علّامه طباطبايي از واژه اخير اراده كرده اند) و استكبار است.

اين، يعني درگير شدن با تمامي موجوديّت و منافع ظالمان و قدرت پرستان و حق ستيزان، اين، يعني نبردي تمام عيار با جبهه ي استكبار جهاني و ستيز با قدرت اهريمني نظام سلطه بين المللي.

همگان مي دانيم كه در درون مجموعه ي عوامل طبيعي جبهه ي حق، عامل اجرايي ضمانت كننده ي تفوّق كامل و بستري نهايي بر جبهه ي باطل وجود ندارد و با خيال پردازي هم نمي توان لشكر پر عدّه و عُدّه ي باطل را در هم كوبيد.

پس با كدام نيرو مي توان معادله ي توازن قواي كنوني را ـ كه به نفع جبهه ي باطل است ـ بر هم زد؟ و نه تنها شاخه هاي اين شجره ي خبيثه را شكست، بلكه ريشه ي آن را از دل جامعه بشري بَركند؟ با اين وصف چگونه مي توان اميدي
ريشه دار و توان بخش در دل و شوري مجاهدت آفرين بر سر داشت؟ اينجاست كه مكتب اسلام – اين حلقه ي نهايي وحي آسماني- كه دستورالعمل جامع «حيات طيّبه» بوده و بر اساس حكمت بالغه ي الهي همه ي لوازم حيات طيّبه ي آدمي را پيش بيني و فراهم كرده است، موهبت اميد – اميدي پر بركت و سازنده، پر حرارت و گدازنده، ايمان زا و جهت بخش، آرمان ساز و اعتماد آفرين، شور آور و مجاهدپرور را در سه مرحله به خير الامم (امّت مرحومه ي رسول الله(ص)) ارزاني داشته است :

الف) لزوم اميد داشتن به مدد و رحمت الهي؛ كه در بخشی از سوره ی يوسف
آيه ی 87 فرموده است :

    «ولا تَيأسوا مِن روح الله»

ب) وعده وراثت و امامت صالحان و مستضعفان؛ كه در سوره ی قصص آيه ی 5 ذکر گردید و نيز در سوره انبيا آيه 105 مي فرمايد: «و بي ترديد در زبور پس از تورات خواستيم كه زمين را بندگان شايسته ي ما به ارث خواهند برد».

ج) تأمين ضمانت اجرايي وعده هاي فوق با ظهور منجي آخرالزّمان، مهدي موعود (عج) و تشكيل آرمان شهر آسماني «دولت كريمه» به دست حضرتش؛ كه در سوره ی هود آيه ی 86 مي فرمايد : «بقيّتُ اللهِ خيرٌ لكم اِن كنتم مؤمنين».

«اگر باور داشته باشيد، ذخيره الهي براي شما بهتر است».

موالات و عشق ورزيدن به مهدي و سر نهادن به فرمان او، ميثاقي است مستحكم كه خداي سبحان در پگاه ازل در عالم ذرّ از همه ي بني آدم گرفته و آن را مؤكّد ساخته است.

باري آن مهر خوش منظر، پور حيدر، امام منتظر، دست مشيّت قاهره ي الهي است كه از آستين غيب برون خواهد شد و با انحناي دم ذوالفقارش، قامت خميده ي عدالت را راست خواهد كرد و چون آذرخش قهر از آسمان غضب حضرت ذوالجلال بر سر باطل پيشه گان و مستكبران حق ستيز فرود خواهد آمد و زمين را از لوث وجودشان پاك خواهد كرد.⁶

دوران ظهور دوراني است كه حاكم آن امام معصوم (ع) است بر كلّ جهان حكومت مي كند و اين حاكميّت سراپا عدل و عدالت است و قابل مقايسه با هيچ حكومت و حاكميّتي نيست و آرزو و نويد هميشگي همه ی معصومين (ع) تحقّق اين چنين حكومتي بوده است.

اسلام جهاني تولد يافت. مسلمانان براي جهاني كردن اسلام بسيار كوشيدند. شيعيان هم دل به حكومت جهاني حجّة بن الحسن (ع) سپرده اند. آيات و روايات اسلامي نيز، روند جهاني شدن اسلام را مورد تاييد و تأكيد قرار داده اند.

از ميان آيات و روايات فراواني كه دلالت بر جهاني شدن اسلام مي كند، موارد زير متنوّع و كاربرد بيشتري دارد :

الف) قرآن : آيات زير در قرآن به مسأله جهاني شدن اسلام اشاره دارند. در اين مورد آيات  5و 6 سوره ی قصص مي فرمايد : «ما مي خواهيم بر مستضعفان زمين منّت نهيم و آنان را پيشوايان و وارثان روي زمين قرار دهيم و حكومت شان را در زمين پا برجا سازيم؛ و به فرعون و هامان و لشكريانشان، آنچه را از آنها (بني اسرائيل) بيم داشتند نشان دهيم».

اين دو آيه گر چه به قصّه حضرت موسي (ع)، فرعون و بني اسرائيل مربوط است، ولي محتوا و مفهوم آيات تنها به آن بر نمي گردد. آن چه در آن دوره اتّفاق افتاد،
جلوه اي از ارداه خداوند براي حاكميّت بخشيدن مستضعفان بر مستكبران بود، در حالي كه اراده ي خدا در اين باره به طور كامل تحقّق نيافته است. پس روزي
مي رسد كه خداوند حاكميت خويش را بر زمين از طريق سپردن آن به دست عباد صالح تحقّق مي بخشد. و نيز با توجّه به آيات 36 الی 38 سوره ی حجر كه
مي فرمايد : «[شيطان] گفت: پروردگارا! مرا تا روز رستاخيز مهلت ده [و زنده نگهدار؛ خداوند] فرمود: تو نيز از مهلت يافتگاني! [امّا نه تا روز رستاخيز بلكه] تا وقت معيني».

بر پايه ی اين آيه روزي مي رسد كه شيطان ديگر برايشان حاكميّت ندارد. در واقع خداوند سبحان با مهلت درخواستي ابليس تا روز قيامت، موافقت نكرد و تا زمان معيّني (تا قبل از برپايي قيامت) به او مهلت داد. با پايان يافتن حاكميّت شيطان
بر انسان، جهاني شدن اسلام از سوي بندۀ صالح خداوند تبارك و تعالي يعني
حجّة بن الحسن (ع) آغاز مي گردد.

بنابراين جهاني شدن اسلام و تشكيل حكومت واحد جهاني امام زمان (عج) با به كارگيري علوم و فنون نوين به انجام مي رسد و تداوم آن با تدبير؛ تدبّر، دانش و بينش ميّسر مي شود.

همچنين آيه ی 105 سوره انبياء كه قبلاً ذكر شد، كلمه ی «يَرِثُها» جنبه جهان شمولي دارد، يعني همه ي حاكمان زمين از عباد صالحين خواهند شد.

احاديث زيادي نيز تصریح دارند كه حكومت الهي آينده ي روي زمين از سوي فردي از خاندان رسول خدا (ص) بنا مي شود. او از فرزندان علي (ع) و فاطمه (س)  است، و اين خاندان و ولي عصر (عج) كليدهاي حكمت و معدن هاي رحمت
الهي اند.

ب) احاديث : برخي از روايات و احاديث اسلامي به تفسير آيات مربوط به جهاني شدن اسلام پرداخته اند كه از جمله مي توان به اين احاديث اشاره كرد :

در جلد 51 كتاب بحارالانوار محمّد باقر مجلسي حديثي از رسول خدا (ص) نقل شده است كه فرمودند :

    «خلفا و جانشينان من و حجّتهاي خدا به خلق پس از من دوازده نفرند، اوّل آنان برادرم و آخرشان فرزندم، گفته شد: اي رسول خدا (ص) برادرت كيست؟ فرمود : علي ابن ابيطالب (ع) سؤال شد : فرزندت كيست؟ فرمود : مهدي كه زمين را از قسط و عدل پر مي سازد؛ همان سان كه از ظلم و جور آكنده شده بود. قسم به آن كه مرا به حق و به عنوان پيامبر برانگيخت، اگر از عمر دنيا يك روز باقي مانده باشد، خدا آن را چنان طولاني سازد تا فرزندم مهدي خروج كند. پس از آن عيسي پسر مريم (ع) فرو خواهد آمد و پشت سرش به نماز مي ايستد و زمين به نور پروردگارش روشن
مي شود و حاكميّت او شرق و غرب [زمين] را در برمي گيرد».

حديث ديگري از پيامبر (ص) نقل شده است كه فرمود : «در آخرالزّمان مردي از فرزندان من قيام مي كند كه اسم او همانند اسم من و كنيه اش مثل كنيه ي من است. زمين را از عدل پر سازد؛ چنان كه از ظلم پر شده بود و او مهدي است.

در حديث ديگري نقل شده است كه علي (ع) از پيامبر (ص) پرسيد : آيا مهدي از ما آل محمّد است يا غير ماست؟ رسول خدا (ص) فرمود : بلكه از ماست. خداوند به سبب او ختم كند (كمال بخشد) چنان كه به ما آغاز كرد. با توجّه به احاديث نقل شده نتيجه مي گيريم كه اسلام در صدد گسترش خود در گسترۀ جهان است كه گسترش جهان اسلام توسّط امام زمان (عج) تحقّق مي يابد. حكومت امام زمان (عج) يك حكومت جهاني است كه بر پايه عدل و قسط قرار دارد كه اين حكومت جهاني عمري طويل دارد.

با توجّه به مباني فكري و فلسفي جهاني شدن اسلام كه رهاورد وحي الهي، بعثت انبيا و امامت اولياست و عقل و فطرت اصيل انساني بر آن مهر تأييد مي زند و آن نويد دهندۀ جهاني شدن تمدّن اسلامي است كه برخي از مهم ترين اين مباني عبارتند از :

فطرت گرايي : توحيد نخستين شرط تشرّف انسان به اسلام و لازمه ی ورود به جامعه جهاني اسلام است. از اين رو، قرآن با تعابيري چون «لا اِله الّا الله» و «لا اله الّا هو» و «لا اله الّا انا» و ... اهتمام ويژه ی خود را بر اين اصل ابراز كرده است. يكتاپرستي، نقطه ي اشتراك همه ي انسانهايي است كه در جامعه ي جهاني اسلام مشاركت مي ورزند و آن فراگيرترين عامل همگرايي اجتماعي انسانها به شمار
مي رود.

عاقبت جويي : عاقبت جويي يعني فرجام خواهي، و آخرت گرايي است كه در انديشه ديني و اسلامي به عنوان اعتقاد به معاد ياد مي شود. تأكيد اسلام بر معاد، به منظور تأسيس يك نظام جهاني است كه تا در كنار اعتقاد به مبدأ، بر سرنوشت ساز بودن نقش اين باور (اعتقاد به معاد) در جهت گيري زندگي فردي، جمعی و جهاني هويدا گردد؛ زيرا چنين اعتقادي، رفتار اجتماعي را متأثّر مي سازد و آن را تحت كنترل در مي آورد كه قرآن كريم در آيه ی 115 سوره ی مؤمنون می فرمايد :

«آيا چنين پنداشتند كه شما را بيهوده آفريده ايم و هرگز به سوي ما باز
نمي گرديد».

كرامت انساني : خداوند انسان را گرامي داشته است. در بخشی از آيه ی 70 سورۀ اسراء خداوند مي فرمايد : «و لقد كَرّمنا بني آدمَ».

از نظر دين انسان موجودي هم مادّي و هم روحاني است. از اين رو، برنامه ي جهاني شدن تمدّن اسلامي با برنامه ی جهاني شدن غرب كه در پي سلطه بر انسان است، از بنيان متفاوت است؛ زيرا اسلام در پي ارج نهادن به انسانهاست و تنها به استقلال آگاهانه و آزادانه ي او از پيام دين مي انديشد و هرگز در صدد تحميل عقيده بر او نيست. با توجّه به اين سه اصل برنامه هاي جهاني شدن اسلام عبارتند از :

1. طبقه بندي انسانها بر مدار عقيده و ايمان، نه نژاد و خون و ...
2. نفي سلطه گري و سلطه پذيري بر اساس قاعده ي نفي سبيل؛
3. طرح و اجراي اصول و حقوق مشترك براي همه ي انسانها، اعم از كافر و مسلمان

تحقيق ايدۀ جهاني شدن اسلام و قوام آن بر پايه ي مباني فكري و فلسفي، منوط به اركان و ساختاري مناسب است كه برخي از آنها عبارتند از :

حاكميّت خداوند سبحان : حاكميّت بر جهان هستي، تنها از آن ِ خداست، در واقع، اراده ي الهي بر سراسر گيتي حاكم ، و ادامه ي هستي به مدد و فيض او وابسته است. به بيان ديگر، جهان و تمامي اركان و عناصرش در يد قدرت لايزال الهي قرار دارد و هم اوست كه انسان را بر سرنوشت خويش حاكم كرده و اراده ي جامعه ي بشري را به وي سپرده است. يعني اين كه، خدواند سبحان حاكميّت در تدبير جامعه را به انسان واگذاشته كه آن نيز، تجلّي اراده ي خداست. در چنين نظامي، عقلانيّت، معنويّت و عدالت، جامعه را به جهاني در مسير كمال تبديل مي كند.

امامت و رهبري : مهم ترين ويژگي امامت و رهبري در ساختار نظام جهاني اسلام، برگزيده ي الهي بودن است. امامت و رهبري داراي ويژگيهايي است از جمله : مركز وحدت و يك پارچگي، زعامت معنوي و سياسي، اساس و پايه ي فعاليّت بشريّت، هسته مركزي نظم اجتماعي، مشروعيّت بيعت مردم، اسوه ي فردي و جمعي. همچنين رهبري و امامت در نظام جهان اسلام، محور و قطب ايدئولوژيك به شمار
مي رود. همان گونه كه حضرت علي (ع) در خطبه 3 نهج البلاغه فرمود : «آگاه باشيد به خدا سوگند كه فلان (ابوبكر) خلافت را چون جامه اي بر تن كرد و قطعاً
مي دانست كه جايگاه من نسبت به حكومت اسلامي آنان چونان محور است در رابطه با آسياب».

امّت واحد : انسانها در نظام جهاني اسلام در دوران بلوغ و شكوفايي عقلي و معنوي قرار دارند، و به مرحله ی والاي تعالي رسيده اند و بالفعل از ارزش هاي واقعي انساني برخوردارند. جامعه ی جهاني اسلام، جامعه اي همگون و متكامل است، و در آن استعدادها و ارزش هاي انساني شكوفا مي گردد.

نيازهاي اساسي فطري برآورد مي شود، از همه ي ابزارها براي تحقّق صلح و عدالت بهره مي گيرند. به اين دلايل است كه خداوند در آيه ی 52 سورۀ مؤمنون فرمود: «و اين امّت شما امّت واحدي است و من پروردگار شما هستم؛ پس از مخالفت فرمان من بپرهيزيد».

قانون واحد : حديث ثقلين، گوياي آن است كه راز دست يابي به سعادت دنيوي و اخروي، پيروي از قانون خوب (كتاب الله)  و مجري خوب (اهل بيت) است. اگر چه، جامعه ي بشري از نقصان قانون رنج برده است، ولي رنج فقدان مجريان صالح، همواره عميق تر بوده است. در تهيّه ی قانوني كه در جامعه ی جهاني اسلام حاكميّت مي يابد، عقل كه قادر به ترسيم حدود و تعيين همه جانبه ي مسايل انسان نيست، دخالتي ندارد اين قانون، قانون شرع است كه از سوي خداوندي كه به همه نيازهاي انساني آگاهي دارد، نازل شده است و از اين رو همه جانبه است و كاملاً با فطرت انسانها سازگار است. در دوره تحقّق حكومت جهاني اسلام، قانون تمام و كمال اسلام يا در حقيقت سيستم حقوقي اسلام به اجرا در مي آيد، كه همه در برابر آن يكسان اند و براي هر شخصي به اندازه توان و استعداد، حقوقي و وظايفي تعيين شده است.

ويژگيهاي نظام جهاني اسلام يا مختصات جهاني شدن اسلامي، با هيچ نظام ديگر قابل مقايسه نيست. در اين نظام، جهاني بر پايه ي معنويّت، عقلانيت، انسانيّت، عدالت، امنيّت و... شكل مي گيرد، و از اين رو جامعه اي است كامل و متعالي. برخي از اين ويژگيها عبارتند از :

عدالت : عدالت در نظام جهاني اسلام، فراگير، گسترده و عميق است. به اين جهت، جهاني شدن اسلامي، به تاريخ سراسر ظلم و جور جهان پايان مي دهد، به ريشه كن كردن ستم ها و تبعيض ها از جامعه ي بشري مي پردازد و يك نظام اجتماعي بر پايه مساوات و برابري را حكم فرما مي كند. احاديث زيادي به موضوع عدالت در جامعه ي جهاني اسلام پرداخته اند. ابوسعيد خدری از محدّثان اهل سنّت از پيامبر (ص) چنين نقل مي كند :

«شما را به ظهور مهدي (عج) بشارت مي دهم كه زمين را پر از عدالت مي كند، همان گونه كه از جور و ستم پر شده بود. ساكنان آسمانها و زمين از او راضي
مي شوند و اموال و ثروتها را به طور صحيح تقسيم مي كند». كسي پرسيد :

معناي تقسيم صحيح ثروت چيست؟ فرمود : به طور مساوي در ميان مردم (سپس فرمود) و دلهاي پيروان محمّد(ص) را از بي نيازي پر مي كند و عدالتش همه را فرا مي گيرد.

پيشرفت : اطّلاعات و صنعت در دوره ی حكومت جهاني امام عصر (عج) به آخرين درجه ي تكامل خود مي رسد؛ به بيان ديگر، در اين دوران هم توسعه علمي و هم توسعه اقتصادي به صورت همه جانبه اتّفاق مي افتد. از اين رو تمام علوم براي دست يابي به حداكثر پيشرفت و توليدات به كار مي افتد. احاديثي بر اين موضوع اشاره دارند از جمله امام صادق (ع) فرمود : علم و دانش بيست و هفت حرف است تمام آنچه پيامبران الهي براي مردم آورده اند؛ دو حرف بيش نبود و مردم تاكنون جز آن دو حرف را نشناخته اند، اما هنگامي كه قائم ما قيام كند بيست و پنج حرف (شعبه و شاخه ي علم) ديگر را آشكار و در ميان مردم منتشر مي سازد و اين دو حرف موجود را هم به آن ضميمه مي كند تا بيست و هفت حرف كامل و منتشر شود و نيز امام باقر (ع) فرمود : هنگامي كه قائم ما قيام كند، دستش را بر سر بندگان گذارد و خردهاي آنان را گرد آورد و رشدشان را تكميل گرداند.

معنويّت : معنويّت در حكومت جهاني آخرالزّمان (عج) در حد اعلي است. در روايتي اوصاف ياران آن حضرت چنين آمده است :

مردان كه شبها نمي خوابند، در نمازشان چنان اهتمامي و تضرّعي دارند كه انگار زنبوران عسل در كندو وزوز مي كنند. شب را با نگهباني دادن پيرامون خود به صبح مي رسانند.

امنيّت : در يك حكومت ايده آل، امنيّت شرط توسعه و لازمه پرداختن به معنويّت است. در حديثي امنيّت عصر ظهور چنين توصيف شده است :

راهها (امن مي شود چندان كه) زن از عراق تا شام برود و پاي خود را جز بر روي گياه نگذارد. جواهراتش را بر سرش بگذارد. هيچ درّنده اي اورا به هيجان و ترس نيفكند و او نيز از هيچ درّنده اي نترسد.

رضايت : امام مهدي (عج) آن گونه بر جهان حكومت مي كند كه آسمان و زمين توأمان از خلافت او اظهار رضايت و خشنودي مي كنند. حكومت او حكومتي است كه اهل زمين و آسمان از آن خوششان مي آيد و آن را دوست دارند و حكومتي كه نتيجه و بركات آن براي همه حتي مردگان فرج و گشايش است.

بركت : خدا به واسطه صالحاني كه حكومت جهاني را در دست دارند، بركت را بر آنان ارزاني مي كند. در حديثي مي خوانيم كه «امام به زين اسب دست مي سايد تا بركت يابند».

اطاعت : اطاعت از امام زمان (عج) در حكومت جهاني اش، خالص و كامل است. در حديث آمده است كه «با جانشان امام را در جنگها ياري مي كنند و هر دستوري بديشان بدهد، انجامش مي دهند».

نظام جهاني اسلام براي تحقّق خويش نخست به اصل دعوت و هدايت عمومي و سپس در مواجه با انسانهاي لجوج به جهاد في سبيل الله متّكي است زيرا :

1. اصل دعوت و هدايت : قرآن در آيه ی 28 سوره ی سبأ مي فرمايد : «ما تو را جز براي بشارت و بيم دادن همه ي مردم نفرستاديم». همچنين پيامبر گرامي اسلام (ص) رسالت خود را دعوت و هدايت تمامي مردم مي داند و فرمود : من پيامبر خدا بر تمامي بشريّت هستم. وظيفه دارم زنده ها را انذار كنم و هشدار دهم و فرمان عذاب بر كافران مسلّم گردد.
2. اصل جهاد و دفاع : اگر دعوت اسلام مؤثّر نيفتاد و انسانهاي لجوج به مقابله با اسلام برخاستند، و يا اينكه كساني كه دعوت را پذيرفتند، با خطر مواجه شوند، آن گاه اسلام بر جهاد يا دفاع تأكيد مي ورزد. در آيه ی 73
   سوره ی توبه مي خوانيم :

«اي پيامبر! با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنها سخت بگير! جايگاهشان جهنّم است و چه بد سرنوشتي دارند».

و آيه ی 19 سوره ی بقره مي فرمايد :

«و در راه خدا با كساني كه با شما مي جنگند، نبرد كنيد و از حد تجاوز نكنيد، كه خدا تعدّي كنندگان را دوست نمي دارد.⁷

در هر عصر رهبری امام  مهدی (عج) با ایجاد مرکزیّت واحد و مدیریت و حاکمیّت یگانه ی الهی برای همه ی اجتماعات و نژادها و منطقه ها، یکی از عوامل اصلی تضاد و جنگ و ستم از میان می رود.

رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید : «پیشوایان پس از من دوازده نفرند، نخستین آن ها تو هستی ای علی و واپسین آن ها قائم است، همان که با دستانش مشرق ها و مغرب های تمام کره ی زمین را فتح خواهد کرد».

البتّه این امید در افکار و عقاید تمام اقوام و ملل ریشه دارد و کم و بیش به
گونه های متفاوت در همه جا مطرح است. امّا در تفکّر شیعی از شفّافیّت و روشنی ویژه بهره می برد، به گونه ای امام منتظر و منجی نهایی زنده است. روزی به فرمان خداوند خواهد آمد و جهان را از عدل و داد آکنده خواهد ساخت.

یکی از مفاهیمی که همان ابتدا در ارتباط با مهدویّت و ظهور منجی موعود پدید آمد و در شمار عقاید دینی بسیاری از شیعیان قرار گرفت، مفهوم «حکومت واحد جهانی» است. بر اساس این عقیده با ظهور امام غایب، اسلام به عنوان تنها دین حق الاهی و کامل دارای شریعت جامع، مقبول همگان خواهد شد. ستمگران از مسند قدرت به زیر کشیده می شوند، حکومت جهانی اسلام به رهبری مستقیم واپسین امام معصوم و عادل برپا خواهد شد و عدالت بر بنیاد دیانت و اخلاق در مقیاسی جهانی اجرا می گردد. مبانی و مقدماتی که ناگزیر به آرمان حکومت جهانی شیعی منجر
می شود چنین است :

1- اعتقاد برتری کامل اسلام و جهانی بودن رسالت آن

به اتّفاق تمام مسلمانان، اسلام که در واپسین حلقه از سلسلۀ طولانی نبوّت ظاهر شده، از هر جهت کامل ترین و جامع ترین دین است و تا روز قیامت نیز برای تأمین سعادت بشر کافی است. دین اسلام ناگزیر روزی تمام انسان ها را پیرو خود می سازد و جهان را تسخیر می کند. با توجّه به آیات نورانی مسلمانان حقّانیّت، جامعیّت، خاتمیّت، جهان شمولی و سرانجام جهان گستری و پیروزی و غلبه نهایی اسلام را دریافته اند.

2- اعتقاد به مهدویّت

چنان که گفته شد، اعتقاد به مهدویّت و ظهور منجی دادگستر و جهانی ناگزیر به چیرگی اسلام بر تمامی ادیان و مکاتب و ایدئولوژی ها و استیلا بر جبّاران و فرمان روایان غیر الاهی و در نهایت تأسیس حکومت جهانی می انجامد، به ویژه اگر از منظر شیعی به تاریخ بنگریم، ظهور مهدی خاص و شناخته شده و در عین حال غایب از انظار و تشکیل حکومت حق و عدالت گستر اجتناب ناپذیر خواهد بود.

از نظر شیعه با حذف امام علی بن ابی طالب (ع) و فرزندان او تاریخ اسلام پس از پیامبر اکرم (ص) در حوزه ی سیاست و حکومت به انحراف گرایید. این انحراف پیامدهای منفی متعدّدی در پی داشت که محرومیّت جامعه از رهبری معنوی و آسمانی یکی از آن ها به شمار می آید. شیعیان منتظرند واپسین بازمانده ی امامان معصوم (ع) ظهور کند و تاریخ اسلام و در نهایت تاریخ انسان را به مسیر طبیعی حق و الاهی اش بازگرداند. در آن صورت، اسلام عزیز و مسلّط می شود و مسلمانان بر جهان چیره
می گردند. طبق این تفسیر تشکیل حکومت واحد جهانی اسلامی اجتناب ناپذیر خواهد بود.

در منابع روایی اسلامی و به ویژه شیعی، از خصوصیات و اختیارات و عمل کردهایی یاد شده است که جز با تشکیل حکومت واحد جهانی محقّق نخواهد شد. از جمله گفته شده است که مهدی (عج) ستم را برمی اندازد. عدالت و دین حق را در سطح جهان برای همیشه مستقر می سازد. در برخی از روایات نیز از اختیارات و قدرت و امکانات مطلق و جهانی امام غایب یاد شده است، اختیارات و امکاناتی که عملاً جز با چیرگی بر جهان و تشکیل حکومت مقتدر جهانی به دست نمی آید. برای مثال امام باقر (ع) می فرماید : «قائم ما با در انداختن بیم و هراسی در دل ستمگران یاری می شود. با پشتیبانی و حمایت از جانب خداوند تأیید می گردد. زمین برایش خاضع و تسلیم می شود. گنج ها و خزائن برایش آشکار و نمایان می شود. حکومت او شرق و غرب عالم را فرا می گیرد. خداوند به وسیله ی او دینش را بر تمام ادیان چیرگی می بخشد، هرچند مشرکان کرامت داشته باشند. در زمین خرابی و ویرانی
نمی ماند مگر آن که او آن ها را آباد کند و عیسی بین مریم (ع) از آسمان فرود آید و پشت سرش نماز می گزارد».

با توجّه به این نوع روایات هرگز تردیدی نخواهد ماند که حکومت حضرت مهدی (ع) تمام  گستره ی زمین را خواهد گرفت. با روشن شدن ایده ی حکومت جهانی در مباحث مهدویّت، نسبت آن با نظریه های امروزین جهانی شدن و
جهانی سازی تا حدود زیادی آشکار می شود.⁸

اساس ولایت ولی الله به کمال رساندن انسان و رساندن او به مرز معرفت و آگاهی است. انسان وقتی به درجه ی قرب الهی می رسد و حیات طیّبه در او دمیده می شود، ظرفیت درک و دریافت ولایت ولی الله، ظرفیت درک و دریافت امر و رحمت خدا را پیدا می کند. این اصلی ترین تحوّلی است که در عصر ظهور اتّفاق می افتد. انسان ها، انسان های ربّانی می شوند. انسان هایی که شعاع ولی خدا هستند. ماء مَعین (در بخشی از آیه ی 30 سوره ی مُلک) و ماءً غَدَقا (در بخشی از آیه ی 16 سوره ی جن) به معنای آب فراوان (آگاهی و معرفت) بر قلوبشان جاری شده است. طبیعی است که التذاذ، ابتهاج، نشاط، حرکت و راحتی چنین انسان هایی مفهوم دیگری دارد. آنچه در این جا قابل تأمّل است این است که در این عصر نه فقط افراد و آحاد جامعه تهذیب می شوند، بلکه روابط اجتماعی و ارتباط های آنها هم تهذیب می شود. همه ی مناسبات بر محور تقوا و در بستر رشد و تقرّب به خدا قرار می گیرد. گاهی مناسبات اجتماعی اخلاق رذیله را رشد می دهد. مدیریت مادّی حتّی در یک کارخانه، گاهی به نحوی است که ایجاد حرص، حسد و استکبار می کند. روابط سازمانی ناسالم در افراد وابسته به طبقه ی بالا، روحیه استکبار و در افراد وابسته به طبقه ی پایین، دنائت و حسد ایجاد می کند. ولی روابط در یک دستگاه مدیریتی حق این طور نیست، ایجاد حبّ و تقوا می کند. همه ی رابطه ها بر مدار تقوا قرار می گیرد، نه بر مدار شهوات. در جامعه ی ولی خدا همه ی ارتباطات این گونه می شود. «حُبّ فی الله» در همه ی مناسبات اجتماعی جاری می شود. یعنی همه ی ارتباطات بر بستر محبّت به  خدا شکل می گیرد و همه ی رابطه های محبّت آمیز، بر محور حبّ به خدا و حبّ به ولی خدا قرار می گیرد. همه ی روابط اجتماعی بستر قرب می شود و هیچ چیز در آنجا بستر پرستش دنیا نیست. اگر ما یک چنین نگاهی داشته باشیم طبیعتاً تحت ولایت ولی خدا یک هماهنگی کامل بین عالم انسانی و عالم بیرون انسان اتّفاق می افتد و همه نورانی و هماهنگ می شوند. در یک چنین وضعیّتی دیگر تعبیر نعمت های مادّی غلط است. تنعّمات متنوّعی در اختیار بشر قرار می گیرد که همه اش معنوی است. همه اش الهی است. هیچ کدام دعوت به خود، ابتهاج به خود، ابتهاج به استکبار، ابتهاج به نفس نیست. همه اش ابتهاج به رحمت خدای متعال است.

معنای ظهور چیزی جز ولایت نیست. وقتی ولایت ولی الله در جلوه های مختلف خودش ظهور می کند، حیات، نور، رحمت، علم، حکمت و عدل می آید. همه ی اینها آثار ولی الله است. عصر تجلّی ظهور، عصر تجلّی ولی خدا در همه عصرهای حیات اجتماعی است.

ولایت باطنی حضرت مهدی (عج) اصل اساسی ظهور است. در زیارت ایشان
می خوانیم؛ «السّلام علی وارث الانبیاء و خاتم الاوصیاء ... المنتهی اِلیه مواریث الانبیاء و لدیه موجود آثار الاصفیاء». همه ی رحمت و کمالی که خدا بر خواصش نازل کرده در حال حاضر در دست ایشان است.⁹

امام راحل در مورد حرکت در جهت تحقّق حکومت جهانی اسلام، پیوسته به مسؤولان نظام توصیه می کردند که هرگز از آرمان عظیم انقلاب اسلامی که تشکیل حکومت جهانی اسلام است غافل نشوند. ایشان فرمودند : «مسؤولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست، انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچم داری حضرت حجّت ـ ارواحنا فداء، است ـ که خداوند بر همه ی مسلمانان و جهانیان منّت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد ـ مسایل اقتصادی و مادّی اگر لحظه ای مسؤولین را از وظیفه ای که بر عهده دارند منصرف کند، خطر بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت جمهوری اسلامی سعی و توان خود را در اداره ی هر چه بهتر مردم بنماید، و این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است منصرف کند.¹⁰

نتیجه :

بنابراین امید به یک زندگی انسانی عدل و داد و تحت یک حکومت آسمانی و برنامه الهی در سایه زعامت و رهبری یک انسان ممتاز و کامل از خواسته های حتمی و بدیهی هر انسان کامل و آگاه می باشد. امیدی سازنده و آرمانی که به مدد مهر و رحمت الهی و مبلّغین متعهّد و دلسوز در وجود انسان عاشق جانشین خدا در زمین نهادینه گردد.

       من ا... التّوفیق

       زهرا خلفی ـ عضو هیأت علمی

                                                                     دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول

پانوشت ها

1. سورۀ انبيا، آيه 105
2. مصلح حقيقي، صص 10-11
3. سوره حديد، آيه 17
4. مصلح حقيقي، صص 5-6
5. قيام و انقلاب مهدي (عج)
6. در انتظار ققنوس، صص 265 تا 272
7. موعود، شماره 45 ، صص  44 تا 50
8. نشریه پُرسمان، ص 17
9. موعود، شماره 43، بخش هایی از صص 4 الی 10
10. موعود، شماره 43، ص 73

منابع و مآخذ

1. كامران، مهدي، مشعل آزادي، 1356
2. مطهّري، مرتضي، قيام و انقلاب مهدي (عج) از ديدگاه فلسفه و تاريخ، تهران، سلسله انتشارات وحي، 1354
3. سيّد ثامر، هاشم العميدي، ترجمه و تحقيق : مهدي عليزاده، در انتظار ققنوس، انتشارات مؤسّسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)، چاپ اول، تابستان 1379
4. ماهنامه فرهنگي، اعتقادي، اجتماعي موعود، سال هشتم، شماره 45 ، تير و مرداد 1383
5. نشریۀ پُرسمان، سال سوم، شماره 16، دی ماه 1383
6. ماهنامۀ فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی موعود، سال هشتم، شمارۀ 43
7.  

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: